Blog / Porady / Z życia Kościoła /

30 / 04 / 2021

Naczynia liturgiczne – Liturgiczne ABC

Zapewne wiecie, do czego służą i jak wyglądają patena, kielich czy monstrancja. Ale, czy nazwy takie jak: lawaterz, cyborium i vasculum coś Wam mówią? Jeśli jeszcze nie, koniecznie przeczytajcie kolejny post z serii “Liturgiczne ABC”. To w nim poznacie naczynia liturgiczne, ich nazwy, przeznaczenie, a także przekonacie się, jak wyglądają.

Naczynia liturgiczne

1. Kielich

Kielich mszalny to podstawowe naczynie liturgiczne używane podczas Mszy świętej. Służy on do spożywania konsekrowanego na ołtarzu wina – Krwi Chrystusa. Materiałem przeznaczonym do jego wykonania powinien być metal szlachetny, który nie ulega korozji. Dopuszczone jest także, aby kielich składał się z innego rodzaju metalu, jednak wtedy jego wnętrze musi być złocone. Zasada ta istnieje już od czasów średniowiecznych i została zawarta w normach kościelnych. 

Podczas liturgii kielichowi towarzyszy także tzw. bielizna kielichowa: puryfikaterz, palka, korporał, welon. Ich przeznaczenie to okrywanie lub przecieranie kielicha. Posługa przy kielichu należy do diakona (jeśli jest on obecny na liturgii) lub celebransowi, który sprawuje Mszę św. 

  
  

2. Patena

Patena to naczynie liturgiczne, które przybiera kształt podobny talerzykowi. Jest przeznaczona dla konsekrowanej hostii. Jej wnętrze powinno być wykonane z szlachetnego, nie ulegającego korozji metalu. Przepisy mówią, że jej barwa ma być złota lub srebrna. 

Wyróżniamy trzy rodzaje paten: kielichową (płaska, zawiera się w standardowym wyposażeniu kielicha mszalnego, może się na niej znajdować jedna lub kilka hostii); głęboka (także składa się na wyposażenie kielicha; używana, gdy nie stosuje się pateny kielichowej lub, kiedy zachodzi potrzeba konsekracji komunikantów; znajduje się na niej hostia i komunikanty); komunijna (zazwyczaj z uchwytem, trzymana przez ministranta, kiedy wiernym rozdzielana jest Komunia święta – pod brodą przyjmującego, aby to na nią spadły cząstki Ciała Chrystusa).

  

3. Lawaterz

Lawaterz, inaczej nazywany lavabo lub lawatorium, służy do umywania rąk przez kapłana podczas Mszy świętej. Jest to dzbanuszek nieco większy od ampułek. Dawniej lawaterz znajdował się w zakrystii i było to naczynie, w którym kapłan obejmował ręce przed i po Mszy świętej. 

Słowo “lavabo” wywodzi się z Pisma Świętego – Psalmu 26. To właśnie jego słowa były niegdyś  odmawiane przez kapłana podczas umywania przez niego rąk. Następnie obrzęd lavabo nabrał wymiaru symbolicznego i wyrażał obmycie sprawującego liturgię z jego grzechów. 

  

4. Cyborium

Cyborium, nazywane inaczej puszką, to naczynie liturgiczne, w którym znajdują się konsekrowane komunikanty. Może przybierać różne formy: kielicha z wieczkiem (przechowuje się w nim wtedy komunikanty, a następnie przy jego użyciu rozdziela Komunię wiernym) – wtedy określamy go jako cyborium. Może być to także niewielkie naczynie, w którym zanosi się Komunię np. chorym. Takie naczynie nazywane jest pyxis. 

Puszki na komunikanty powinny być wykonane z trwałych metali szlachetnych, które nie podlegają korozji. Co więcej, ich wnętrze ma być pozłacane. Dopuszcza się jednak, aby materiały służące do ich wykonania były nieco inne – dostosowane do lokalnych tradycji – ale nieustannie trwałe i szlachetne. Jednym z takich materiałów jest kość słoniowa. 

 

5. Melchizedek

Melchizedek składa się na monstrancję. Jest to metalowa oprawka, która zazwyczaj występuje w kształcie półksiężyca. Przytrzymuje Najświętszy Sakrament znajdujący się w monstrancji. Po wystawieniu Najświętszego Sakramentu melchizedek jest przechowywany w kustodii w tabernakulum.

6. Monstrancja

Monstrancja to naczynie liturgiczne, w którym umieszczana jest konsekrowana hostia, następnie wystawiana na ołtarzu w czasie nabożeństw,  adoracji czy błogosławieństw Najświętszym Sakramentem podczas procesji (np. uroczystość Bożego Ciała). 

Częściami składowymi monstrancji są: stopa, trzon z nodusem, repozytorium na hostię otoczone globusem oraz melchizedek. Na jej zwieńczeniu zazwyczaj widzimy krzyż. Monstrancja jako naczynie liturgiczne została rozpowszechniona poprzez procesje odbywające się w uroczystość Bożego Ciała. 

7. Kustodia

Kustodia to naczynie liturgiczne wykonane z metalu, często bogato zdobione. Jego forma to puszka, która może zawierać nóżkę. Naczynie to w środku jest pozłacane. Przechowuje się w nim konsekrowaną na ołtarzu wielką hostię (powszechnie nazywaną “Najświętszym Sakramentem”). Znajduje się ono w tabernakulum. To właśnie w kustodii umieszczona jest hostia, którą następnie wystawia się w monstrancji, aby wierni mogli ją adorować. 

8. Vasculum

Vasculum określa się naczynie z wodą znajdujące się obok tabernakulum, w którym kapłan obmywa palce z cząsteczek Najświętszego Sakramentu po udzielaniu Komunii świętej. W vasculum umieszcza się także drobne okruszki oraz hostię, jeżeli upadnie na ziemię. Bowiem rozpuści się ona w wodzie. W celu osuszenia rąk używa się ręczniczka z białego płótna, który jest złożony w harmonijkę. 

9. Ampułki

Ampułki to naczynia liturgiczne, w których znajdują się wino oraz woda. Używa się ich w czasie liturgii, kiedy przygotowywane są dary. Wtedy do kielicha przez kapłana wlewane są wino oraz woda. Po wykonaniu tego obrzędu obywa on palce w lavabo. Ampułki służą także do puryfikacji (obmycia) naczyń liturgicznych, takich jak: puszka, patena i kielich.

 

Mamy nadzieję, że naczynia liturgiczne nie są już stał Ciebie tajemnicą.  Za Tobą kompendium wiedzy na ten temat. Niestety to już ostatnia odsłona naszej serii “Liturgiczne ABC”. Bardzo się cieszymy, że byliście z nami i dziękujemy, że wspólnie mogliśmy zgłębiać tajniki naczyń oraz szat liturgicznych. Cała seria znajduje się na naszym blogu, dlatego też możecie do niej wrócić, kiedy tylko będziecie chcieli. 

Pamiętajcie również, że w Księgarni św. Stanisława znajdziecie szeroki wybór artykułów liturgicznych, w tym naczynia liturgiczne. Sprawdźcie już teraz!

 

Nasi partnerzy:
instagram ksiegarnia św. stanisława fb księgarnia św. stanisława
Zapisz się na newsletter!
Projekt i wykonanie: TBC Project