Szaty liturgiczne kapłana – Liturgiczne ABC

Msza Święta to najważniejszy punkt życia chrześcijanina. Do jej sprawowania niezbędny jest kapłan. Na pozór te fakty wydają się oczywiste, jednak czy kiedykolwiek zastanawiałeś się nad szczególnymi warunkami, które towarzyszą ofierze Mszy Świętej? Czy wiesz, z jakich elementów składają się szaty liturgiczne kapłana? W co ubrani są ministranci? Albo jak nazywają się używane podczas Eucharystii naczynia liturgiczne?

Jeśli na wszystkie te pytania odpowiedziałeś “nie”, to jeszcze nie jest to powód do zmartwień. Ponieważ w naszej serii “Liturgiczne ABC” odkryjemy przed Tobą wszystkie tajemnice. Z nami staniesz się prawdziwym ekspertem w kwestii szat i naczyń liturgicznych. Zaczynamy już dzisiaj! Dowiedzmy się zatem, jakie są szaty liturgiczne kapłana podczas sprawowania liturgii.

1. Alba

Czym jest alba? To biała długa szata. Noszą ją wszyscy duchowni podczas sprawowania liturgii w Kościele katolickim. Rękawy alby są długie. Sięga ona do kostek. Jej pochodzenie związane jest ze starożytną tuniką. W dawnych czasach len był materiałem, z którego była wytwarzana. Natomiast obecnie wykonuje się ją również z innych tkanin. 

Kapłani i diakoni zakładają albę, podczas gdy mają na sobie także stułę, ornat oraz dalmatykę. W innym wypadku można założyć komżę, czyli szatę krótszą od alby, ale mającą takie samo znaczenie. Jeżeli kapłani lub alumni seminariów zakładają komżę, to pod nią noszą sutannę. 

    

2. Stuła

Czym jest stuła? Jest to szarfa, którą zakłada kapłan oraz diakon podczas Mszy Świętej, a także innych obrzędów liturgicznych. Kapłan nosi ją na szyi, jej końce wiszą na piersiach, natomiast diakon zakłada ją ukośnie – na lewe ramię. W czasie sprawowania Mszy Świętej, stuła znajduje się pod ornatem, często skrzyżowana na piersiach, przewiązana cingulum. 

Kolor stuły uzależniony jest od okresu liturgicznego, obchodzonej uroczystości lub sprawowanego obrzędu. Stuła symbolizuje belkę krzyża, niesioną przez Chrystusa, a także łaski uświęcającej, która powinna być obecna w duszy kapłana.

Kiedy kapłani nie powinni zakładać stuły? Gdy zbierają tacę, czytają ogłoszenia parafialne i są uczestnikami Mszy Świętej – nie koncelebrują jej. Zakładana jest natomiast podczas udzielania sakramentów oraz w czasie czynności liturgicznych, takich jak m.in. wypominki, a także podczas błogosławieństwa większej grupy wiernych.  Należy także wtedy założyć inne szaty liturgiczne kapłana, takie jak komża lub alba. 

  

3. Kapa

Czym jest kapa? Jest to długa peleryna, która długością sięga stóp kapłana lub diakona. Zapina się ją pod szyją. Kapę zakłada się na komżę lub albę oraz stułę. Używa się jej poza liturgią Mszy Świętej, np. gdy sprawuje się sakramenty chrztu, małżeństwa oraz pogrzebu, odmawia Liturgię Godzin wraz z wiernymi, a także podczas procesji z Najświętszym Sakramentem – m.in. podczas uroczystości Bożego Ciała. 

Symbolika kapy nie jest określona. Natomiast jej kolorystyka uzależniona jest od sprawowanego obrzędu liturgicznego lub pełnionej funkcji. 

 

4. Dalmatyka

Czym jest dalmatyka? To szata liturgiczna, którą nosi diakon. Na początku jej stosowania była ona długa oraz szeroka, lecz w wyniku późniejszych przeobrażeń stała się krótsza. Aby ułatwić jej zakładanie przecięto ją po obu bokach i ta sama czynność została zastosowana także do rękawów. Jej kolorystyka jest dostosowana do ornatu.  

Dalmatyka jest wkładana przez diakona na albę oraz stułę (w jego przypadku przewieszoną przez lewe ramię, a także spiętą po prawej stronie). Jej użycie nie jest konieczne przez diakona, jeżeli jej nie ma lub, kiedy liturgia należy do mniej uroczystych. 

Dalmatyka może być także noszona przez biskupa podczas Mszy wspólnotowej (Msza Święta sprawowana przez biskupa najczęściej w kościele katedralnym w otoczeniu prezbiterów i służby liturgicznej, na której gromadzą się uroczyście wierni). Również przyszły biskup w czasie swoich święceń zakłada dalmatykę. 

Dalmatyka jest używana również przez diakonów honorowych, którzy asystują podczas liturgii papieskiej. Są nimi kardynałowie diakoni, co oznacza, że mają oni przydzielony swój kościół – diakonię.

 

5. Ornat

Czym jest ornat? Jest to kluczowa szata liturgiczna. Noszą ją duchowni podczas Mszy Świętej i czynności, które są z nią bezpośrednio związane. Tę luźną szatę zakłada się przez głowę. Zwisa ona zarówno z przodu, z tyłu, jak i po bokach. Wykonana jest najczęściej z jednego płata materiału, którego kształt przypomina elipsę. Pośrodku znajduje się dziura na głowę. Ornat może zawierać także kaptur oraz pretekstę, czyli część ozdobną, często z bardzo bogatym haftem. 

Obowiązki i godność kapłana to symbolika ornatu. Jest on również znakiem ofiary, jaką dał Chrystus, umierając na krzyżu, a także służby Bożej, do której każdy kapłan jest powołany. Ornat symbolizuje także miłość Bożą, która przykrywa wszystkie grzechy. Znajduje się on na plecach, co jest znakiem ciężaru, jednak słodkie jarzmo Pańskie. W dawnych czasach na ornacie znajdowały się wyszukane ozdoby, jednak obecnie unika się bogatych zdobień.

Kolorystyka ornatu zależy od okresu liturgicznego lub uroczystości obchodzonej danego dnia. 

  

6. Cingulum

Czym jest cingulum? Jest to pas lub gruby sznur z frędzlami, które znajdują się na jego końcach. Wykorzystywany jest do przewiązywania alby lub habitu w pasie. Jego użycie nie jest konieczne, kiedy alba przylega do ciała i nie potrzebuje dodatkowych “pomocy”. 

Cingulum, czyli pas/sznur, ma symbolizować łaskę i moc Bożą. Jego noszenie przez chrześcijan jest symbolem gotowości do służenia Bogu. Cingulum symbolizuje także wstrzemięźliwość i poświęcenie się oraz posłuszeństwo. Ten element stroju jest zazwyczaj biały, jednak szczególnie wśród służby liturgicznej jego kolory mogą się zmieniać w zależności od okresu liturgicznego. 

7. Humerał

Czym jest humerał? To biała chusta w kształcie prostokąta. Wykonana jest z lnianej tkaniny, a służy do okrycia szyi i ramion. Zawiązuje się ją na piersiach. Humerał coraz częściej “opusza” szaty liturgiczne kapłana, jednak odprawiając Mszę Świętą trydencką, jest on wymagany. Według obecnych przepisów liturgicznych humerał należy zakładać, gdy alba nie zasłania w pełni stroju świeckiego w okolicach szyi. Zazwyczaj nie jest on zdobiony, lecz może zawierać mały haft lub pojedynczy krzyż. 

 

Szaty liturgiczne kapłana – od teraz nazwy, przeznaczenie i ich symbolika nie powinny sprawiać Ci żadnych problemów. Jeśli jednak będzie inaczej – nasze kompendium wiedzy wciąż na Ciebie czeka. A już za tydzień zapraszamy na kolejną odsłonę “Liturgicznego ABC”. 

Szaty liturgiczne kapłana – w Ksiegarni św. Stanisława znajdziesz ich szeroki wybór! Sprawdź już teraz: Szaty liturgiczne.